Al bijna twintig jaar is de Vakgroep Archeologie van de Universiteit Gent actief in het Siberische Altaigebergte. Door middel van talrijke prospectiecampagnes werd het rijke archeologisch landschap van de streek nauwkeurig in kaart gebracht. Doordat het gebergte een natuurlijke schakel vormt tussen de Kazachse en Mongoolse steppe is het sinds mensenheugenis een trefpunt voor verschillende nomadische volkeren. Het is dan ook geen toeval dat juist deze plaats bezaaid is met honderdduizenden archeologische monumenten, vaak van religieuze of spirituele oorsprong. Vandaag is de symbolische waarde van dit cultuurlandschap voor de lokale bevolking nog steeds enorm groot.
Helaas komt de regio steeds meer onder druk te staan. Schaalvergroting in de landbouw, weinig gecontroleerd toerisme, archeologie zonder beleid en een groeiende ruimtelijke ontwikkeling snijden meedogenloos in het landschap en het hart van de Altaïers. Het recente plan om een pijpleiding aan te leggen dwars door het landschap illustreert dit pijnlijke gegeven. In het kader van deze problematiek werd in 2010 een onderzoeksproject opgestart naar de mogelijkheden tot duurzame ontwikkeling van dit erfgoed met respect voor de tradities van de lokale bevolking.
De honderden valleien van de Altai bevatten duizenden monumenten die in relatie met elkaar én het omliggende landschap moeten begrepen worden. Op de voorgrond een religieus monument uit de bronstijd.
De meest voorkomende monumenten zijn de Scythische grafheuvels (800-200 v.Chr.). Deze opvallende stenen heuvels zijn bijna altijd geordend in noord-zuid rijen. Onder de heuvel bevindt zich een houten grafkamer waarin de dode met grafgiften is bijgezet. Vaak worden er paardenoffers in teruggevonden die de identiteit van dit nomadische ruitervolk onderlijnen.
Iedere vallei herbergt tal van rotstekeningen. Afbeeldingen van dieren en mensen, maar ook geschriften sieren de wanden van de Altai. Men vindt ze vooral op gladde, donkere rotspartijen, die in het verleden door gletsjers werden gepolijst.
Alles in het landschap is heilig voor de lokale bevolking. Dit heiligdom nabij het dorp Boochi ligt op de flank van de heilige Karatu berg. Het monument doet dienst als bidplaats tot de lokale natuurgeesten.
Op sommige plaatsen in de Altai blijft de ondergrond het hele jaar bevroren. Hierdoor zijn de grafcontexten vaak erg goed bewaard. Zo werd bij opgravingen op het plateau van Ukok in de jaren 90 een zeer goed bewaard lichaam van een vrouw teruggevonden. Voor de Altaïers zijn de grafheuvels een directe link met de spirituele wereld. Opgraven ligt dan ook gevoelig. Men gelooft dat met het openen van het graf in Ukok de balans tussen de onderwereld en de wereld waarin we leven grondig werd verstoord.
Een van de meest ingrijpende factoren in het landschap is de intensieve landbouw. Onder het Sovjetregime werd op grote schaal aan landbouw gedaan. Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie kreeg het landschap de kans zich te herstellen, maar recente schaalvergroting van de landbouwactiviteit zorgt er voor dat vele archeologische monumenten en hun context verder stuk geploegd worden. Centraal op de foto de resten van een grafheuvel.
Sinds begin jaren 90 is er vrij toerisme in Rusland mogelijk. Door het gevarieerde landschap en het rijke culturele erfgoed is de Altai een van de populairste bestemmingen van Rusland. Helaas ontbreekt er in de regio een goed beheersplan. Het eeuwenoude erfgoed lijdt enorm onder dit ongecontroleerde toerisme. Onder meer de rotskunst is vaak het slachtoffer van zinloze vernielingen.
Bezoekers tonen vaak weinig respect voor de tradities van de lokale bevolking. Vuilnis slingert rond op de heilige plaatsen en vaak voelen ze de nood een eigen bijdrage te leveren aan de lokale rituelen. Op de voorgrond een heilig broncomplex, door toeristen versierd met allerlei dingen, van sokken tot verkeerslint.
Binnen het project wordt samen met de bewoners op zoek gegaan naar mogelijkheden tot duurzame ontwikkeling van het materiële en immateriële erfgoed van de streek.
