Dit artikel komt uit Ex situ 1

Een depot uit de late bronstijd te Tienen.

In het voorjaar van 2011 ontdekten archeologen bij een vooronderzoek te Tienen tot hun grote verbazing een zogenaamd ‘depot’ van vijf bronzen voorwerpen uit de late bronstijd: twee bijlen en drie lanspunten. De voorwerpen vertonen geen enkel spoor van gebruik. Interpretatie van de intrigerende vondsten blijft voorlopig moeilijk. Het is in de stad en haar omgeving alleszins de eerste vindplaats van deze ouderdom.

De archeologen vinden de eerste bronzen bijl van het depot (foto Condor Archaeological Research bvba)

Aanleiding voor het archeologisch onderzoek was de verkaveling die C.V. Huisvesting Tienen voorbereidt in de kloostertuin van de zusters Passionisten. Op een perceel ten zuiden van dit kloosterdomein vond amateurarcheoloog J. Gooris al enkele tientallen jaren geleden – bij de bouw van de Heilig Hartkerk – een aantal crematiegraven uit de Romeinse tijd. Hierdoor rees het vermoeden dat er een grafveld uit de Romeinse periode aanwezig was. De afdeling Ruimte en Erfgoed van de Vlaamse overheid adviseerde dan ook om voorafgaand aan de realisatie van de nieuwe verkaveling een archeologische toets uit te voeren.

In het voorjaar van 2011 legden de archeologen van Condor Archaeological Research bvba op het terrein proefsleuven aan. Bij dit vooronderzoek troffen ze inderdaad sporen en vondsten uit de Romeinse periode aan, waaronder ook een nieuw crematiegraf. Dit bevestigde het idee van een Romeins grafveld op deze locatie in de stad. Onverwacht vonden de archeologen enkele meters ten noordoosten van het graf ook iets helemaal anders. Dicht bij elkaar, in kleine kuiltjes, lagen vijf bronzen voorwerpen: twee bijlen en drie lanspunten.

De bronzen objecten zijn goed bewaard en hebben een voor brons typische, groene oxidatielaag gekregen. De bijlen zijn van het type ‘hulsbijl’, en dateren uit de late bronstijd (1100 tot 750 v.Chr.). Op basis van de vorm is hun oorsprong vermoedelijk in Noord-Europa te zoeken. Ook de lanspunten zijn in de late bronstijd te plaatsen.

bronzen hulsbijl
Vier zijden van een bronzen hulsbijl, typisch voor de late bronstijd (foto Jan de Beenhouwer).

Het is opmerkelijk dat noch de bijlen noch de lanspunten sporen vertonen van een gebruik als werktuig of wapen. Ook in de huls van de voorwerpen ontbreken slijtagesporen. De objecten lijken dus nooit op een steel gezeten te hebben. Het depot maakt geen deel uit van een nederzetting of grafveld, maar ligt volledig geïsoleerd. Ook in de ruimere omgeving van de vindplaats zijn tot op heden geen woonerven of begraafplaatsen uit dezelfde periode ontdekt. Wie de voorwerpen begroef en waarom hij of zij dat deed, is voorlopig nog een raadsel.

Onbekend is dit fenomeen niet. Verspreid in Vlaanderen zijn wel eerder bronzen voorwerpen aangetroffen. Meestal gaat het om toevalsvondsten zoals bij baggerwerken. Maar ook in droge context komen bronsdepots voor. Het is uitzonderlijk dat een dergelijk depot in zijn originele context bij professioneel onderzoek is aangetroffen.

bronstijd lanspunten
Vier zijden van één van de drie bronzen lanspunten (foto Jan de Beenhouwer)

Niet gebruikte bronzen bijlen en lanspunten die samen gedeponeerd worden in rivieren of in de velden, doen de archeologen vermoeden dat er sprake is van rituele praktijken. De bijlen en lanspunten lijken als een soort offer begraven. Dergelijke gebruiken waren ook gekend bij de inheemse bewoners van Noord-Amerika. Hooggeplaatste leden van de stam vernietigden daar een deel van hun bezit door het weg te werpen of te begraven, met als enige doel te tonen dat hun rijkdom dit toeliet. Het is zeker niet onmogelijk dat in Tienen ooit stamhoofden uit de bronstijd hetzelfde deden.

In de loop van 2012 zal op deze locatie verder onderzoek gebeuren. De archeologen hopen met hun opgraving een aantal thema’s verder aan te snijden. Hoe groot is het Romeinse grafveld? En zijn de bronzen inderdaad bewust geïsoleerd gedeponeerd? Zijn er nog andere sporen uit de late bronstijd in de omgeving? Vragen die hopelijk binnenkort een boeiend antwoord krijgen.

 Ellen Van de Velde en Tom Deville


Dit artikel komt uit Ex situ 1

ES1_cover_web

Ex situ is een tijdschrift dat archeologisch nieuws uit Vlaanderen
brengt op een boeiende en toegankelijke manier voor een breed publiek.

Een normaal jaarabonnement (4 nummers) is GRATIS (met uitzondering van de verzendingskosten: €10/jaar)

Ook de oude Ex situ’s kunnen nog  worden nabesteld.